انگیزش، نیروی انرژی‌بخش در سازمان‌ها
مجید فروزان‌مهر
دکتری مدیریت تکنولوژی و نوآوری – نماینده کارکنان شرکت ایریتک
انگیزه در اصطلاح به معنای پویایی و حرکت است و به میزان تمایل فرد به کار مؤثر و کارآمد برای دستیابی به اهداف تعریف می‌شود. انگیزه، فرد را از یکنواختی به سوی پویایی سوق داده و به عنوان نیروی انرژی‌بخش برای استقامت در رسیدن به هدف، افراد را ترغیب می‌نماید.
از نظر سازمانی انگیزه عبارت است از عامل درونی که باعث تغییر در رفتار و حرکت در مسیر پیشبرد اهداف سازمانی می‌شود و موجب می‌گردد افراد برای شغل خود به بهترین نحو انرژی صرف نمایند. انگیزه شغلی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در موفقیت و عقب‌ماندگی سازمان‌ها بوده که در صورت بی‌توجهی به آن باعث هدر رفتن منابع سازمانی می‌شود. عامل انگیزه در کارکنان یک سازمان، موجب می‌شود که آن‌ها تصمیم بگیرند شغل خاصی را انتخاب کنند، قصد داشته باشند در شغل فعلی باقی بمانند یا برای اهداف خود تلاش کنند. به‌طورکلی می‌توان بیان کرد، این موضوع تعیین‌کننده رفتار فرد در محیط کار می‌باشد.
یکی از دلایل موفقیت کارکنان و بـه تبع آن سازمان‌ها وجـود عوامل انگیزشی بالا در آن سازمان می‌باشد. رسیدن به اهداف سازمان نیرو و انگیزه‌ای می‌خواهد که از آن به عنوان انگیزه شغلی نام برده می‌شود. انگیزش شغلی سبب می‌شود که یک فرد در انجام وظایف شغلی خود علیرغم وجود سختی و پیچیدگی کار عملکرد بهتری داشته باشد.
سرمایه های انسانی یا به عبارت بهتر دارایی های انسانی از مهم‌ترین عوامل تولید در یک سازمان به شمار می‌رود. امروزه در فضای رقابتی حاکم بر روابط سازمان‌ها، جذب مؤثر و نیز حفظ کارمندان، برای بقا در محیط کسب‌وکار حیاتی شده است. فلذا موضوع انگیزش کارکنان به عنوان یک عامل نگهداشت آن‌ها در سازمان، به یکی از جنبه‌های مهم برای مدیران تبدیل شده است. بهره‌وری بهتر و کسب نتایج خوب برای یک سازمان را می‌توان تا حد زیادی از طریق مشارکت کارکنان با انگیزه و راضی به دست آورد. بر این اساس مدیران باید اهمیت نیروی انسانی و نیازهای آن‌ها را به خوبی درک کنند. چرا که درجه بالاتری از عملکرد و کارایی در کار، رابطه نزدیکی با رضایت شغلی خواهد داشت.
- عوامل مؤثر بر ایجاد انگیزه در کارکنان
در علوم اجتماعی برخلاف علوم تجربی نمیتوان تأثیر یک متغیر را با ثابت نگه داشتن سایر متغیرها بر پدیده‌ای بررسی کرد؛ بنابراین برای بررسی عوامل مؤثر بر انگیزه کارکنان نیز نمیتوان به یک یا چند عامل اشاره کرد و لازم است تا در یک بررسی کلی از تمامی جهات مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
امروزه نیروی کار توقعات بیشتری دارد و برای کار و زندگی مطلوب کاری، اهمیت خاصی قائل است. در یک بررسی کلی می‌توان بیان کرد که انگیزه زمانی به وجود می‌آید که در کارکنان احساس امنیت و ثبات شغلی، مشارکت و نقش مؤثر در سازمان و همچنین شادابی و نشاط وجود داشته باشد. به جهت ساده‌سازی و انتقال بهتر مفاهیم، در جدول زیر به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم :–
| عوامل اصلی | عوامل فرعی |
| عوامل اقتصادی | دریافت حقوق منصفانه با توجه به مهارت و دانش
وجود نظام قدردانی و پاداش زمان پرداخت به موقع و منظم حقوق ارائه تسهیلات رفاهی (نقدی و غیر نقدی) در طول سال وجود سیستم بیمه پایه و تکمیلی |
| عوامل روانی | وجود امنیت شغلی
داشتن حس تعلق به سازمان دریافت احساس موفقیت از شغل داشتن احساس مسئولیت در انجام کار امکان ارتباط بدون واسطه با مدیران در سطوح مختلف درک مشکلات شخصی توسط مدیریت و کمک به حل آن داشتن همکاران خوب و مدیران راهنما و راهبر داشتن ارتباط با همکاران دریافت حس احترام و ارزش از مدیریت |
| عوامل اجتماعی | امکان مشارکت در تصمیم‌گیری خرد و کلان سازمان
چشم‌انداز، مأموریت، ساختار سازمانی و سیاست‌های روشن در سازمان فرصت توسعه فردی در سازمان |
| عوامل مرتبط با ویژگی شغل | استقلال شغلی
فرصت ارتقای برابر با سایرین شغل چالش‌برانگیز شغل مطابق با مهارت و دانش فرصت ارتقاء شغلی |
| عوامل قانونی | سیستم و مقررات خوب ارتقاء
قوانین و مقررات کمتر سخت‌گیرانه در کار طراحی قوانین و سیستم انگیزشی مناسب در محل کار |
| عوامل فیزیکی | موقعیت مکانی خوب محل کار
ابزار/ تجهیزات مناسب برای انجام کار سلامت و ایمنی شغلی بهتر در کار |
- نتیجه‌گیری:
انگیزش و رضایت شغلی کارکنان از عوامل بسیار تأثیرگذار در افزایش بهره‌وری سازمان می‌باشد. کارکنان با انگیزه، فعالیت مثبت بیشتری را انجام داده و مشتاق به عهده گرفتن مسئولیت‌های اضافی خواهند بود. از این رو ایجاد انگیزش در سازمان یکی از وظایف مهم مدیران است که باید به آن اهمیت بدهند. نکته مهم که باید به آن توجه ویژه نمود این است که انگیزه کارکنان در طول زمان تحت تأثیر محرک‌های درونی و بیرونی دستخوش تغییرات فراوانی می‌شود که این امر ارزیابی مستمر میزان انگیزه افراد در سازمان را در فواصلی معین و به طور رسمی ضروری می‌نماید.
- منابع :
- Norbu, J., & Wet Prasit, P. (2021). The Study of Job Motivational Factors and Its Influence on Job Satisfaction for Hotel Employees of Thimphu, Bhutan. Journal Of Quality Assurance in Hospitality & Tourism, ۲۲(۲), ۲۴۵-۲۶۶.
- Obeng-Asare, K. W. A. B. E. N. A., Ackah, R. N., & Kwabena, F. A. (2022). The Effect of Job Motivation on Job Satisfaction of Employees. Asian Journal of Arts, Humanities and Social Studies, 25-31.
